اوکراین انتخاب بین جنگ و صلح!
بدون ترکس بلکه داوطلبانه خود را برای مقاومت در برابر روسیه آماده میکنند.
«اخرین امید مرد» این جملهای است که اولگا، ۶۲ساله میگوید. که من نه پولی دارم و نه سلامتی، خودم را برای حفاظت از شهرم به هر قیمت آماده میکنم».
هزاران نفر (۵۰۰۰به گفته سازماندهندگان) در همین منطقه در روز شنبه ۱۲فوریه، برای تظاهرات آمده بودند و در باندرول خود نوشته بودند که «مردم اوکراین مقاومت خواهند کرد». یک پیام برای مردم جهان، که با شگفتی نگاه میکنند که تهدیدات یک جنگ گسترده در پشت درهای اروپا شکل میگیرد.
اوکراین محاصره شده است. بیش از ۱۰۰هزار یونیفورم پوش ارتش روسیه در پشت مرزهای روسیه و اوکراین و بلاروس و اوکراین، در شمال کشور، مستقر شدهاند. در جنوب، دریا بر اثر حضور رزمناوها، خاکستری شده است. ناوهای جنگی در دریای سیاه و در دریای آزوو، و در کریمه که سال۲۰۱۴ به موسکو، ضمیمه شد، مانور میدهند.
به نوشته ساندی تایمز، وزارت دفاع انگلستان روز یکشنبه پیشبینی کرد که روسیه میتواند «هر لحظه حمله خود را شروع کند». آمریکا، همچنانکه ژاپن، انگلستان یا نروژ، به کشورهایی پیوستند که از شهروندان خود خواستند که این کشور را ترک کنند. کمپانی هواپیمایی کا.ال.ام. (هلندی) پروازهایش را تا پنجشنبه ۱۷فوریه به این کشور لغو کرد. شنبه شب، سفارت فرانسه نیز سطح هشیاری خود را بالا برد، اما از هزار فرانسوی که در این کشور حضور دارند، نخواست که چمدانهای خود را ببندند.
در شبکه اجتماعی اوکراین یک تاریخ مهم رد و بدل میشود: چهارشنبه ۱۶فوریه. این روزی است که جو بایدن رئیسجمهور آمریکا احتمال حمله اوکراین را اعلام کرده است. «هیستری» این پاسخ کرملین به آمریکا است که سیاست فاجعهنمایانه آمریکا را به ریشخند میگیرد، اما دعوی خود را حفظ میکند. مسکو خواستار «تضمین» این است که اوکراین هرگز به سازمان ناتو نپیوندد. خواستهای که از نظر متحدین غربی، غیر قابل قبول است.
در مقابل مسکو، آمریکا در میانه جنگ اطلاعاتی
طی روزهای اخیر، واشنگتن، جهان را از اطلاعات هشدار دهنده در مورد حمله قریبالوقوع روسیه به اوکراین، غرق کرد، با امید به اینکه یک ضربه از پیش به ولادیمیر پوتین زده باشد.
باید از حمله روسیه به اوکراین در روز چهارشنبه ترسید؟ در هر حال در واشنگتن، این تاریخ در مقالات رسانهها و صفحه تلویزیونها میچرخد. ارزیابی پیشبینی شده سرویسهای اطلاعاتی آمریکا که از هفتهها قبل از خارج کردن رده امنیتی بسیاری اطلاعات در مورد مانورهای مسکو فروگذار نمیکنند.
جمعه شب ۱۱فوریه، دولت بایدن آخرین عناصری که گفته شده به دست آوردهاند را منتشر کردند: روسیه میتواند به بهانه حمله اوکراین و ادعای کشته شدن ۵۰هزار نفر غیرنظامی روسیه در این حمله ادعایی، به اوکراین حمله کند. بمبارانهای هوایی پیشبینی شدهاند، مسکو، در نظر دارد رژیم کیف را عوض کند، برای اینکه یک نفر حامی روسیه را در قدرت به جای زلانسکی، رئیسجمهوری کنونی اوکراین بگمارد.
روز گذشته در گفتگوی تلفنی یک ساعته بین رئیسجمهور آمریکا و رئیسجمهور اوکراین، هر دو بر ادامه «دیپلماسی» و «گفتگو» در مقابل روسیه تأکید کردند. این دو میتوانند طی روزهای آینده در کیف، به دعوت زلانسکی یکدیگر را ملاقات و با هم گفتگو کنند.
روسیه آمریکا را به پروپاگاندا متهم میکند. دمیتری پولایانسکی، نفر شماره دو روسیه در سازمان ملل متحد در پاسخ اطلاعات آمریکا گفت «نیروهای ما همیشه در مرزهای ما هستند، و از خودم سوال میکنم، بعد از این کارزار رعبآور، اگر آمریکا به اوکراین حمله نکند، بهتر است که کسی دیگری این کار را بکند».
یقینا واشنگتن منابع خود را فاش نمیکند. با این حال میتوان به این هشدار اطمینان داشت؟ یک متخصص خاطرنشان میکند که یک اطلاعات هرگز صد در صد از اعتماد برخوردار نیست. و در جنگ قبلی در عراق در سال۲۰۰۳، قبل از آن، دولت بوش، اطلاعات دروغین در مورد وجود سلاحهای شیمیایی در دست صدام حسین منتشر کرد و جا پا گذاشت. این بار واشنگتن از خود دفاع میکند: جیک سولیوان مشاور امنیتی کاخ سفید، اصرار میورزد که به این معنی نیست که وارد جنگ شویم، بلکه از آن جلوگیری کنیم. برخی اطلاعات، همانند نیروهای روسی که در بلاروس مستقر شدهاند، از طریق تصاویر ماهوارههای تجاری هم مشاهده شدهاند.
استراتژی واشنگتن ورود به یک جنگ اطلاعاتی در مقابل دشمن یعنی روسیه، در طولانیمدت است. دولت آمریکا داستان سال۲۰۱۴ بخاطر میآورد که سرویسهای اطلاعاتی مانع شدند تا کاخ سفید از آنچه که مسکو میخواست باخبر شود. نتیجه، الحاق کریمه، یک پیشدستی در مقابل ناتو بود. این بار رئیس جدید اطلاعات آمریکا، تصمیم گرفت طور دیگری رفتار کند. با علنی کردن اقدامات آینده رقیب، وی را به عقب برانند. هدف اول: یک قدم جلوتر افتادن، فرصت ایجاد کردن برای تلاشهای دیپلماتیک، با نگاه به اینکه ولادیمیر پوتین را به عقب برانند. گفتگوها در روزهای اخیر، بدون موفقیت، نشان میدهد که واشنگتن، احتمالا شرط را باخته است.
بحران اوکراین: "بوی مونیخ میآید"
با وجود گفتگوهای فشردة دیپلماتیک در روزهای اخیر، هنوز هیچ گشایشی در بحران اوکراین متصور نیست. نه روسیه و نه آمریکا هیچیک در جهت پاسخ به خواستههای دیگری قدمی برنداشته و در عین حال هر دو، طی یک جنگ روانی و تبلیغاتی پیچیده برای عقب راندن حریف پافشاری میکنند. به درستی روشن نیست که خطر جنگ مسلحانه تا چه حد میتواند نزدیک باشد.
شنبه شب - ۱۲ فوریه/۲۳ بهمن - سفیر روسیه در سوئد با لحنی تند و بیمحابا گفت: "کاربرد این اصطلاح را میبخشید، اما همة این تحریمها برای ما پشیزی اهمیت ندارد". او گفت: "تا حالا آنقدر از این تحریمها علیه ما وضع کردهاند که در نهایت بر اقتصاد و کشاورزی ما تأثیر مثبت گذاشته". سفیر روسیه در استکهلم که تاتارینتسف نام دارد و یک دیپلمات کارکشته است مثال زد که "ما پنیر ایتالیایی یا سوئیسی نداریم، اما خودمان یاد گرفتهایم که با استفاده از روشهای ایتالیایی و سوئیسی، پنیرهای روسی عالی درست کنیم". به ادعای او "غربیها روحیة روسها را درک نمیکنند و هرقدر بیشتر فشار بیاورند، پاسخ روسیه محکمتر خواهد بود". وی در عین حال تأکید کرده که مسکو مطلقاً خواهان جنگ نیست.
روزهای قبل از جنگ؟در لندن، بن والاس، وزیر دفاع بریتانیا، اوضاع کنونی را با شرایط قبل از جنگ دوم جهانی مقایسه کرده و گفته است: "بوی مونیخ میآید". . . اشارة وی به توافقهایی است که در سال ۱٩۳٨ بین آلمان، ایتالیا، فرانسه و بریتانیا صورت گرفت و به هیتلر اجازه داد که بخشی از چکسلواکی را تصاحب کند. توافقنامة مونیخ در تاریخ اروپا یک رویداد ننگین محسوب میشود که هیتلر را گستاختر کرد تا سال بعد لهستان را اشغال، و جنگ جهانی را آغاز کند.
یک وزیر دیگر بریتانیایی، براندون لوئیس که مسئولیت امور ایرلند شمالی را به عهده دارد در توجیه اظهارات همکارش گفت: "درست قبل از جنگ دوم تلاشهای دیپلماتیک بسیار زیادی در جریان بود و مردم تصور میکردند که مشکلات در حال رفع شدن است، اما چنین نشد". . . وی افزود که در حال حاضر نیز بریتانیا به راهحل دیپلماتیک امید بسته اما احتمال دارد که فاجعهای بزرگ رخ دهد".
تلاشهای دیپلماتیک: بدون نتیجه
پس از گفتگوهای متعدد مقامات اروپایی، شب گذشته – شنبه ۱۲ فوریه – جو بایدن و ولادیمیر پوتین گفتگوی تلفنی داشتند. این سومین گفتگوی دو رئیس جمهوری طی دو ماه اخیر محسوب میشود. در حالی که مقامات آمریکایی خطر قریبالوقوع بودن جنگ را گوشزد میکنند، بایدن به پوتین گفت که آمریکا همچنان برای مذاکره و در عین حال "برای همه نوع سناریوی دیگر" آماده است. طی این مکالمة تلفنی یکساعته، بایدن بار دیگر هشدار داد که حمله به اوکراین تحریمهای بسیار سنگینی را علیه روسیه در پی خواهد داشت که باعث "رنج فراوان ملت روس" خواهد شد. در مقابل، پوتین هم خواستههای قبلی خود را تکرار کرد و گفت که مسکو از پاسخهای واشنگتن در مورد تأمین امنیت روسیه خرسند نیست. او برای چندمین بار تأکید کرد که روسیه به تضمینی نیاز دارد که بر اساس آن اوکراین هیچگاه به پیمان ناتو نپیوندد.
مقامات روسی واشنگتن را متهم میکنند که به عمد، احتمال جنگ را افزایش میدهد. به گفتة آنان آمریکا با رفتاری "هیستریک" قصد دامن زدن به جنگ را دارد. سرگئی لاوروف وزیر خارجة روسیه نیز از "کارزار تبلیغاتی" آمریکا در این مسیر انتقاد کرده است.
اروپاییها در میان معرکه
فرانسویها و آلمانیها سخت در تکاپو هستند تا راهی برای رفع سایة جنگ بیابند. آنان میدانند که در صورت حملة قشون روسیه به اوکراین، خواهناخواه پیامدهای جنگ را متحمل خواهند شد. قرار است که اولاف شولتس صدراعظم آلمان دو روز دیگر برای ملاقات با پوتین به مسکو برود. امانوئل ماکرون رئیسجمهوری فرانسه نیز هفتة گذشته با پوتین دیدارکرد.
در کییف، ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین چند بار گله کرده که واشنگتن با تکرار هشدارهای عجولانة خود در مورد خطر جنگ، بیش از حد ایجاد هراس میکند. در عین حال دولت زلنسکی بسیار مایل است که کشورش به پیمان ناتو بپیوندد. از نظر بسیاری از اوکراینیها پیوستن به ناتو، سپری مطمئن و دائمی در برابر تهدیدهای روسیه خواهد بود. اوکراینیها همچنین ورود به اتحادیة اروپا را یک آرزوی بزرگ اما دستنیافتنی میبینند.
به نوشتة روزنامة فرانسوی لوموند، شاید دلیل نگرانی پوتین بیش از پیوستن اوکراین به ناتو، "خطر شکلگیری یک دموکراسی واقعی" در این کشور و نزدیکی روزافزون اوکراین به فضای اروپای غربی باشد. تاکنون چندین کشور، از جمله آلمان، ایتالیا، هلند و استرالیا از اتباع خود خواستهاند که اوکراین را ترک کنند. آمریکا حتی بخشی از مأموران دیپلماتیک خود را از این کشور خارج کرده است. اما سفارت جمهوری اسلامی ایران در کییف از ایرانیان مقیم اوکراین فقط خواسته که "برای شرایط اضطراری احتمالی" آماده باشند و ارتباط خود را با سفارت حفظ کنند.
در حالی که منابع غربی از تجمع بیش از ۱۲٠هزار سرباز روس در مرزهای اوکراین خبر میدهند، افکار عمومی و رسانههای بینالمللی پرسشهای بیپاسخ خود را همچنان تکرار میکنند: آیا روسیه واقعاً حمله خواهد کرد؟ آیا مسکو و واشنگتن متقابلاً به یکدیگر بلوف میزنند؟ آیا جنگ روانی به جنگ حقیقی منجر خواهد شد؟
منبع روزنامه پاریزین و رادیو فرانسه ۱۲ و ۱۴ فوریه